Dankzij het schone lukt het op den duur zich de ware wereld opnieuw te herinneren.
Dat is de weg van de filosofie.
Hans-Georg Gadamer
Mijn lievelingsonderwerp. Mijn lievelingswérk: ik maak ruimte voor schoonheid. En... het historisch perspectief. Mijn moeder had een zeer goede vriend, bekend filosoof, theoloog en dogmaticus professor E.J. Beker. Zij bestudeerden samen (zijn) teksten en passages. Zij schreven een boek dat begon met: “Ik begin mijn citaat met Kant”, en ik heb me lang afgevraagd welke kant ze bedoelden en of ik misschien op een verkeerde bladzijde was begonnen. De weg van de filosofie.
Jaren later deed ik een cursus filosofie bij Henk Oosterling, de enige filosoof die eruit ziet én handelt als een havenarbeider; noeste arbeid midden in de samenleving. De weg van de filosofie. Het viel me op dat filosofen áltijd voortborduren op een eerdere filosoof. Zich verhouden tot een ander mens, met een andere denkwijze, die op zijn beurt deze denkwijze heeft ontwikkeld door zich te verhouden tot een ander mens...... In deze verhouding scherp je je gedachten, kom je tot nieuwe inzichten en construeer je het concept van de werkelijkheid. Iedere generatie filosofen construeert zo een nieuw wereldbeeld.
Volgens Gadamer is dit wereldbeeld dus iets dat we vergeten zijn én ons steeds beter kunnen herinneren door het schone. De ware wereld.
Terug naar de bron
Tijdens de cursus filosofie, en ook als ik mijn moeder en Ernst bezag in hun reflecties op Kant en elkaar, vroeg ik me af of je als filosoof wel eens iets geheel nieuws verzint; “Nieuw! Nu! Mét nóg meer waarheid! Nieuw! Nú, een geheel níeuwe interpretatie van de werkelijkheid!”, of dat dit gewoonweg onmogelijk is, omdat de weg van de filosofie nu eenmaal geplaveid is met andere filosofen. Waar je, omwille van de historische context en het aanzien van het door jóu gecreëerde concept van de werkelijkheid, toch iets mee moet. Waar is de oorsprong van de filosofie als je je steeds verhoudt tot eerdere constructen?
In 1997 schreef ik een essay ‘De zin van het denken’, over dat het eigenlijk niet uitmaakt wélke studiekeuze je kiest; de weg naar de essentie is voor iedere wetenschap gelijk. Uiteindelijk leidt de conclusie van een lánge lánge weg van studie, promotie, wetenschap en praktijk tot wezenlijk inzicht. Mijn idee was dat álle specialisten elkaar in deze essentie zouden ontmoeten en ontdekken dat ze via een andere weg tot hetzelfde inzicht zijn gekomen, en daarmee tot een gedeeld beeld van de werkelijkheid.
Ik filosofeer even verder en zie bijvoorbeeld: Alles is één. De lege ruimte tússen de materie maakt iets tot dat wat het is. Of je dit nu God noemt, het higgs deeltje, anti materie of de onzichtbare werkelijkheid die je met het zesde zintuig kunt zien... Ik ben altijd een beetje trots op dit artikel, omdat ik het nu zo mooi om mij heen zie manifesteren. Maar dit terzijde.
Herinnering aan schoonheid als houvast
De weg van de filosofie én de weg van de wetenschap hebben beiden gemeen dat het rationele constructen zijn die een onzichtbaar aspect van de werkelijkheid proberen te beschrijven. Een werkelijkheid bovendien die wij ons volgens Gadamer herínneren........ en dit lukt ons door het schóne. Op het oog twee super subjectieve begrippen, die volgens de weg van de filosofie én de wetenschap blijkbaar logisch kunnen worden beredeneerd: ‘het ware, de herinnering daaraan én het schone’. Een interessant gegeven voor een tijd die je lineair kan vormgeven met een rechte lijn van A naar B. Interessant dat de ratio hierin een ruimte biedt waarin je schoonheid kan benutten om je de wáre werkelijkheid weer te herinneren. Zeer interessant ........
Hoe werkt dat in het huidige tijdsgewricht waarin we ons bevinden? Met een kwantumveld waarin de weg van A naar B start bij C, we D in het vooruitzicht zien en A en B sporadisch voorbij komen en we elementen benutten die ons van pas komen? Een tijdsgewricht waarin lineair plannen maken niet langer werkt en we andere manieren vinden om de toekomst vorm te geven. Logica in een kwantumveld heeft een ándere wetmatigheid, het kwartje valt steeds nét de andere kant op. Pioniers van deze tijd ontdekken nieuwe parameters, leidraden en ritmes om de toekomst vorm te geven. Wat is hierin waar? Wat is schoonheid en hoe benutten we haar? Laten we ons leiden door een herinnering aan een ware wereld?
Het hart als kompas van deze tijd
De weg van de filosofie lijkt plaats te maken voor een andere weg, met een ander sturingsprincipe en vanuit een ander begrip van de werkelijkheid. Hoe ontdek je dit als je gewend bent je te verhouden tot ándere denkbeelden van ándere mensen, van het aanscherpen van visies op de werkelijkheid om het ware zichtbaar te maken? Waar ligt het kompas als de wereld met de ratio niet bestuurbaar blijkt?
Als mens verhoud je je net zo goed tot de wereld als een filosoof tot zijn voorgangers. In het hier en nu zie je álle aspecten van de werkelijkheid. Je ervaart wellicht chaos als je wilt plannen, vooruit wilt kijken en lineair je strategie wilt operationaliseren. Zonder egocentrisch te zijn, ben je zelf het middelpunt van de wereld. Het stille middenpunt van het bruisend nu. Los van enige voorkennis luister je, naar de zachte stem die zegt ... “Ja! Dát heeft waarde, go for it!”. De zachte stem van je hart. Die fluistert en stiekem een messcherpe reductie van de werkelijkheid voor je maakt, tot dat overblijft wat er werkelijk toe doet.
Op het moment dat dat gebeurt ga je werkelijk zíen. Zien wat belangrijk is, zíen wat de volgende stap is en waar je keuze naar uit gaat. Er is ruimte gemaakt waarin schoonheid kan ontstaan. De schoonheid van jouw beslissing die is ingegeven door de puurheid van de oorspronkelijke bron. En misschien .... misschien schuilt in deze oorsprong ook wel de herinnering aan de ware wereld, aan de wereld die je altijd hebt gezien. De schoonheid in en van jezelf, wijst de weg naar de toekomst, waarmee er een nieuwe werkelijkheid ontstaat.
Dankzij de schoonheid lukt het de ware wereld zichtbaar te maken,
dat is de weg van het hart.
De grappige tijdgeest
Het is bijzonder dat deze tijd laat zien dat de Weg van het Hárt én de Weg van de Filosofie hand in hand gaan. Dankzij vooraanstaande denkers van deze tijd krijgen we inzicht in nieuwe vormen van wetenschap die deze twee samen brengen. Bijvoorbeeld: sturen met de kracht van intentie, kwantummechanica, het effect van voeding op ons bewustzijn, loslaten als effectief instrument en zingeving als kostenbesparing.
De weg van het hart ópent de deur naar werkelijk zíen. De weg van de filosofie doet haar best om met spitsvondig vernuft een concept van de werkelijkheid te laten zien dat hier ruimte aan geeft. En Oh! de heerlijke wetenschap ontdekt dat dit ook echt werkt.
Enjoy the signs of time. Enjoy the way of your heart.
december 2014
Noor Bongers
work in progress geschreven voor de Cursus Retoriek deel 2 van Jan Vaessen waarin ik een fantastische analyse van de tekst kreeg door Anook Cleonne Visser
